Интернет-мошенниклар законсыз акча эшләүнең яңа схемаларын уйлап таба
«Татарстан Республикасында Гигиена һәм эпидемиология үзәге (Татарстан)» ФБУЗның Нурлат филиалы интернет-мошенниклык очраклары турында сөйли.
Интернет-мошенниклар турында, мөгаен, һәркем ишеткәндер. Әмма көн саен безнең күп кенә гражданнарыбыз барыбер җинаятьчеләрнең хәйләләренә эләгә.
Интернетта җиңел акча - һәрвакыт диярлек мошенниклык. Финанс пирамидалары, онлайн-казино, криптовалютада акча эшләү, көнкүреш техникасы һәм ярты бәягә курортларга юлламалар, мирас алу яки бүләк алу турында хәбәрләр, бушлай музыка яки фильмнар белән сайтлар — болар барысы да акчаны югалту мөмкинлеге. Кайдадыр сездән аларны гаепсез сылтау белән тартып чыгарачаклар, кайдадыр янаячаклар һәм шантажлаячаклар, ә кайдадыр ватарга һәм урларга тырышачаклар. Җинаятьчеләр арсеналында йөзләгән алым бар, һәм көн саен яңалары барлыкка килә. Кагыйдә буларак, мошенниклыкның максаты — акча түгел, ә банк карталары, электрон счетлар яки сездән өченче затка акча күчерү. Мошенниклар сезне мессенджерларда, еш кына сезнең контактларның аккаунтларыннан табарга, почтага электрон хат җибәрергә мөмкин.
Мошенниклыкның иң еш очрый торган схемасы - бурычка зур суммаларда акча сорау, шул ук вакытта мошенниклар һәрвакыт фото яки карта номерын җибәрәләр, анда күчерү ясарга кирәк: үзенең телефон номерына Сезнең «дустыгыз» ни өчендер акчаны кабул итә алмый.
Еш кына мошенниклар танылган сайтларның "игезәкләрен" булдыралар һәм сезнең шәхси мәгълүматларга ия булу өчен үз логин паролен раслауны сорыйлар. Сезгә приз яки акчалата сумма алу турында хәбәр килергә мөмкин. Аларны алу өчен, янәсе, берләшмәгә язылырга кирәк. Ә чынлыкта-мошенниклар аңа керү мөмкинлеге алсын өчен мессенджер җибәрәчәк телефон номерын һәм код кертергә. Шулай ук сезгә танышыгыздан аның туганнары өчен нинди дә булса конкурста тавыш бирүне сорап хәбәр килергә мөмкин, телефон номерын һәм кодны кертеп, сез җинаятьчеләргә мессенджерларга керү мөмкинлеген ачачаксыз. Интернетта акча эшләү тәкъдимнәренә игътибарлы булыгыз, әгәр сезгә реклама карау, ниндидер җиңел бурычларны үтәү өчен акча тәкъдим итәләр икән, шул ук вакытта сезне эшкә көненә берничә сәгать сарыф итеп, яхшы табыш алачагыгызга ышандырачаклар, сез эшләмәячәксез, ә сез эшлиячәксез.
Финанс пирамидалары. Заманча пирамидалар криптовалютага, кэшбэк-сервисларга, челтәр кибетләренә, уртак сатып алуларга, майнингка, акча туплау уенына инвестицияләр итеп маскировкалана. Әгәр Сезгә керем гарантияләсәләр, өстәвенә, банк кертемнәренә караганда күпкә югарырак, - монда төгәл чиста түгел.
Еш кына җинаятьчеләр социаль челтәрләрдә ялган профильләр куллана. Күз алдыгызга китерегез, сез кием сату буенча төркемдә комментарий калдыргансыз, сезне теге яки бу әйбер кызыксындырды. Ә тиздән сезгә интернет-кибеттән Шәхси хәбәрләргә яздылар, гәрчә сез бернинди гаризалар калдырмасагыз да, яхшы ташламалы әйбер сатып алырга тәкъдим белән. Сез акча күчерәсез, ә сезне блоклыйлар. Сез кибет профилен күчереп алган мошенник белән язышырга кергәнсез икән. Хәйриячелек. Интернетта даими рәвештә авыру балаларны дәвалауга акча җыю турында постлар бастыралар. Еш кына моны мошенниклар эшли. Әгәр акчаны турыдан-туры банк карталарына яки электрон янчыкларга җыйсалар, мөгаен, бу мошенниклар. Белдерүне күргәндә, җыю турындагы мәгълүматны тикшерегез. Акча күчерүнең берничә варианты бастырылган булса яхшырак, шул исәптән исәп-хисап счетына һәм телефон номеры буенча: алучының исемен шулай тикшереп була. Әгәр хәйрия фонды күрсәтелгән икән, аның сайтын табыгыз һәм анда бу бала өчен җыем алып барыламы икәнен тикшерегез. Интернетта баланың фотосурәтен эзләгез: бәлки, җыю өчен чит кешенекен алганнардыр. Тәрҗемәне җибәрер алдыннан түләүне алучының исемен бала һәм ата-ана исеме белән чагыштырыгыз.
Янаучылар һәм шантажистлар. Сезнең абруегыз яхшы булса да, аферистлар компромат табачак. Әгәр тапмасалар, ялганлыйлар. Әмма гадәттә шантажистлар хәтта тырышмыйлар да, ә таләпләрне түләргә генә җибәрәләр: мәсәлән, өлкәннәр өчен видео караган өчен штраф. Әгәр мең кешенең берсе куркып, ышанса һәм акча күчерсә-бу уңыш. Социаль челтәрләрдәге шәрехләр өчен җинаять җаваплылыгы белән дә куркыталар: янәсе, сез армияне дискредитацияләү, дин тотучыларның хисләрен рәнҗетү, фейклар тарату яки нәфрәт уяту турында сүз кузгаткансыз. Легенда болай булырга мөмкин: махсус хезмәтләр хезмәткәре буш вакытларында интернетта йөргән һәм кинәт кенә сезнең комментарийны тапкан. Әгәр аны хезмәттәшләре күрсә, сезне төрмәгә утыртачаклар. Ләкин яхшы хезмәткәр тыйнак түләүгә аны аннан да алырга әзер. Янап куркытучылар белән аралашуның төп кагыйдәсе — бернинди сөйләшүләр алып бармау.
Шулай булгач, Интернетта мошенниклардан ничек сакланырга соң?
Әкияттәге вәгъдәләргә ышанмагыз. Призлар, лотереядә җиңү, җиңел хезмәт хакы, тиз баю курслары - боларның барысы артында мошенниклар яшеренә.
Дусларыгызның сүзенә ышанмагыз. Мошенниклар еш кына Сезнең дустыгыз булып кылану һәм акча алдыру өчен аккаунт һәм мессенджерларны ваталар. Әгәр дустыгыз кинәт катлаулы хәлгә эләксә, һичшиксез аңа шалтыратыгыз һәм шәхсән сөйләшегез. Ышанычлы серсүзләр кулланыгыз. Куркынычсызлык буенча белгечләр 14 символдан да ким булмаган озынлыктагы парольләрне кулланырга киңәш итә-аларны хакерларның артык алу ысулы белән ватуга еллар китәчәк.
Банкның шәхси кабинеты, төрле сайтларның социаль челтәрләре өчен бертөрле парольләр кулланмагыз. Кече бизнес гадәттә мәгълүмати куркынычсызлыкка кертелми диярлек, һәм әгәр хакерлар кибетнең сез күптән түгел заказ ясаган сайтын ватсалар, шунда ук барлык социаль челтәрләрдә, мессенджерларда һәм банкларда табылган парольләрне тикшерергә барачаклар. Әгәр дә сез мошенниклар корбаны булдыгыз дип шикләнәсез икән, кичекмәстән банкка шалтыратыгыз һәм картаны блоклагыз. Шуннан соң җинаятьчеләргә зарланыгыз-хәтта бернинди шикле операцияләр булмаса да, ә сез үз картагызның номерын билгесез кешегә хәбәр иттегез.
Акчасыз калганчы, яңадан иминиятләштерү яхшырак. Төрле банклар мошенниклык турындагы гаризаларны төрлечә кабул итә. Кайдадыр интернет-чатка язарга яки кол-үзәккә шалтыратырга мөмкин, ә кайдадыр бүлеккә барырга туры киләчәк. Картаны блоклаганда полициягә мөрәҗәгать итегез. Интернет-мошенниклык турындагы гаризаны мөмкин кадәр иртәрәк, идеалда шунда ук җибәрергә кирәк. Максимум-тәүлек дәвамында: җинаять турында никадәр тизрәк хәбәр итсәгез, мошенникларны җәзалау мөмкинлеге дә шулкадәр күбрәк.
Фото - "Нурлат-информ" архивыннан