Татарстан Республикасы территориясендә урманнарда янгын куркынычлыгы саклану турында кисәтү
2024 елның 2 июлендә Татарстан Республикасы территориясендә урманнарның янгын куркынычы фаразы көтелә:
- Татарстан Республикасында өстенлек итүче территориясендә урманнар буенча 3 класс;
- 4 класс түбәндәге районнарда: Арча, Балтач, Саба, Әтнә, Кукмара, Теләче, Чүпрәле, Буада кертелә.
Урман янгыны
Янгынның космик билгеләре: төтенсыман төтеннәр, кошларның, хайваннарның, бөҗәкләрнең, тыныч булмавы, аларның бер якка миграциясе, офыкта төнге шәфәкъ яктысы.
Урман янгынын ничек сүндерәләр? Яфрак токымнарының ботаклары белән янгын читләрен йомшарту; янгынның көпшәк грунт белән каплап, ут хәрәкәте юлында киң канаулар, җир полосалары урнаштыру юлы белән.
Торак пунктына ут якынлашса, нишләргә? Кешеләрне, беренче чиратта балаларны, хатын-кызларны һәм картларны эвакуацияләргә кирәк. Кешеләрне утның перпендикуляр таралуына булган юнәлешкә чыгарырга кирәк. Юллардан, шулай ук елгалар һәм инешләр буйлап, ә кайчагында суда да хәрәкәт итәргә кирәк. Авыз белән борыныңны юеш мамык-марля бәйләвече, сөлге, кием-салымның бер өлеше белән капларга кирәк. Үзең белән документлар, акча, һәм кирәкле булган әйберләр генә алырга кирәк. Шәхси әйберләрне янмый торган корылмаларда яки җир белән күмелгән чокырда саклап калырга мөмкин.
Эвакуациягә чыгу мөмкин булмаганда (торак пунктларда массакүләм янгыннар) герметлашкан таш биналарда, гражданнар оборонасы сыену урыннарында яки зур ачык мәйданнарда, стадионнарда янгынның үтеп киткәнен көтергә була.
Урманда янгын чыккач, паникага бирелмәгез. Башта шартларны тиз анализлагыз. Рельефның калку ноктасына менәргә яисә биек агачка үрмәләргә, янгын учагы булган урынны табарга, ут таралу юнәлешен һәм тизлеген билгеләргә, сулыкның, сазлыкның, урман асларының, торак пунктларның урнашуын күрергә кирәк.
Әгәр юл киселгән булса, янгыннан утрауларда, сайлыкларда, сазлыкта, кыя түбәләрендә һ.б. урында ышыкланырга кирәк. Яшеренү урыннарын агачлардан ераграк сайлагыз - алар янгын вакытында, тамырлары янганда, агачлар тавышсыз гына авырга мөмкин. Ут якынлашканда, киемнәрне су белән чылатыгыз, суга ятыгыз, ләкин камыш янында түгел. Йокы капчыгын һәм өс киемнәрен су белән чылатып тирән булмаган сулыкта төренеп ятыгыз. Янгын эчендә калгач, вакыт-вакыт борылып, киемнең кипкән җирләрен чылатыгыз, битне күп катлы повязка белән каплагыз, аны даими чылатыгыз. Янгынга эләккәч, бөтен нейлон, капрон һәм башка эри торган киемне салыгыз, янучан һәм җиңел янып китүчән кирәк-яраклардан арыныгыз.
Әгәр дә сез урманда зур булмаган янгынга тап булсагыз, аны туктату һәм бер үк вакытта, мөмкинлек булса, якындагы торак пунктка яки урманчылыкка ярдәм сорап җибәрергә кирәк.
Урман янгыннары вакытында үзеңне ничек тотарга.
Урманда янгын еш кына кеше гаебе белән барлыкка килә - ут белән саксыз эш итү дә, сүнмәгән учак та, ташланган шырпы яки тәмәке дә, балалар шаяруы да булырга мөмкин. Кайвакыт янгын чыгуның сәбәбе булып яшен яшьнәве хезмәт итәргә мөмкин, әмма мондый очраклар шактый сирәк. Шулай да урманда ут стихиясе белән очрашырга туры килсә, нәрсә белергә кирәк соң? Ничек урман янгынына юл куймаска? Әгәр янгын чыккан булса, нишләргә?
Урманда янгынга ничек юл куймаска
Беренчесе - ялга яки походка чыгарга әзерлек. Үзең белән чиләк, балта һәм көрәк алырга тәкъдим ителә. Биш һәм аннан да күбрәк кеше бергә җыелсагыз, бу, әлбәттә, яхшы. Әгәр поход ялгыз булса? Ялгыз булган турист үзе белән чиләк һәм балта күтәреп йөрмичәк. Ялгыз поход өчен (янгын ихтималы аркасында гына түгел) чехолы булган җыелма сапер көрәген сатып алырга һәм аның кырыйларын томаларга киңәш ителә. Шулай итеп, ул сезгә көрәк тә, балта да булып хезмәт итәчәк.
Икенчесе - урманда учак ягып йөргәндә саклык чараларын сакларга кирәк. Мондый чарага гомумән ут белән бәйле бөтен нәрсә керә. Учакны бернинди очракта да агачлар астында ягарга ярамый. Коры үлән яисә якында гына коры агач төпләре урнашкан урында учак ягарга ярамый. Учак өчен урынны алдан ук әзерләргә яки эләктән калган иске учак урынын кулланырга тырышырга кирәк.
Туктау вакытында
Беркайчан да учакны күзәтүсез калдырырга ярамый! Утын учактан өч-биш метр ераклыкта булырга тиеш. Бик зур учак якмагыз, әгәр дә ул ниндидер аерым зарурлык таләп итмәсә (сигнал учагы, мәсәлән). Учак мөмкин кадәр азрак очкыннар бирсен, бигрәк тә җил вакытында. Учак яккан вакытта җилнең көчен һәм юнәлешен исәпкә алыгыз, чөнки очкыннар үлән яисә агач яфракларын януга китерергә мөмкин. Якын-тирәдә сулык булса, су белән тәэмин ителегез.
Ял иткән урыннан киткәндә, учакны әйбәтләп сүндерергә, су сибәргә һәм туфрак белән күмәргә кирәк. Учак сүнгәнен һәм сез киткәннән соң күпмедер вакыт үткәч ялкын кабынмаяча гына инаныгыз.
Урманда янгын белән очрашканда нәрсә эшләргә
Әгәр дә Сез башлаучы янгынны тапсагыз - мәсәлән, зур булмаган үлән өеме яки берәрсе ташлаган учак, моны үзегез сүндерергә тырышыгыз. Кайвакыт ялкынны таптау да җитә (дөрес, бераз сабыр итәргә һәм үләннәрнең чыннан да янмавына инанырга кирәк, югыйсә ут яңадан барлыкка килергә мөмкин).
Килеп туган хәлгә дөрес бәя бирергә тырышыгыз. Конкрет шартлардан чыгып, сез мөстәкыйль рәвештә янгынны сүндерүне хәл итәрсезме, яки сезгә ярдәм кирәк булачакмы. Үз көчегезне артык бәяләмәгез. Янгынны күреп, аны сүндерергә тырыштыгыз, ләкин берни дә барып чыкмады икән, бәлагә эләкмәс өчен, ераграк китәргә кирәк.
Махсус хезмәтләргә тизрәк хәбәр итегез. Мондый очракларда Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы хезмәткәрләре ("01" телефоны), ЕДДС (телефоны - "112"), егерьлар, урманчылар булырга мөмкин. Төркем походында группаның бер әгъзасын якындагы торак пунктка яки ярдәм сорап автомобиль трассасына җибәрергә кирәк. Төркемнең башка әгъзаларына маршруттан төшеп янгын булган урыннан читтә булу яхшырак. Бер-берегезне күздән югалтмагыз.
Исәпкә алыгыз: ут җил буенча да (кызурак), аңа каршы да (акрынрак) хәрәкәт итә, ә тау битендә аска караганда күпкә тизрәк хәрәкәт итә.
Көнлек янгын режимын күздә тотыгыз. Яну еш кына чык кибүдән соң (иртәнге 9-10 сәг) иртә белән башлана һәм кичке чык төшү белән (кичке 20-21 сәг) тәмамлана. Төнлә янгын "йоклый". Янгын аеруча көндезге вакытта (13 дән 17 сәгатькә кадәр) көчле һәм тиз тарала.
Яну мәйданы кечкенә булса.
Әгәр дә сез барлыкка килә торган янгынны вакытында күрсәгез, һәм янгын учагы зур булмаган мәйданга ия икән, сез мөстәкыйль рәвештә аны сүндерә аласыз. Янында сулык булса, утны су белән сүндерегез. Кайнар үләнне сынган ботаклардан "себерке" ясап сүндерергә мөмкин.
Сак булыгыз, торфяник яна.
Бик куркыныч күренеш. Күзгә төтен керә, тын алу бик авыр. Төтен һәм ут сездән артта калсын өчен, бәла-каза зонасыннан җил юнәлешендә китәргә кирәк. Аяк астында кайнар җир бер генә нәрсәне аңлата: сез зур куркыныч астында. Торф янганда, ут еш кына җир астына китә, анда тулы участоклар яна, бушлыклар барлыкка китерә. Мондый җирдә җир астына төшүе мөмкин. Шундый шартларда хәрәкәт иткәндә, алдыгызда юлны колга белән карагыз. Бу сазлык буйлап күчкәндәге кебек булачак.
Истә тотыгыз, янучы торф температурасы якынча 600 градус.
Янгын зонасыннан чыккач
Янгын зонасыннан чыккач, бәла-каза турында мөмкин кадәр кыска вакыт эчендә хәбәр итәргә кирәк. Хәвеф хәбәрләрен тапшырганда, янгын координаталарын, аны күргән вакытын һәм килеп чыгуның сәбәбен (хәтта бу сәбәп сез үзегез булсагыз да) сөйләгез.
Һәркем нәрсә эшли ала соң?
Теләсә кайсы табигый территориядә ут белән сак булыгыз. Сезнең җыйнаксызлыгыгыз зур проблемаларга сәбәп булмасын өчен, түбәндәге кагыйдәләрне үтәгез:
- Кырларда һәм аланнарда беркайчан да коры үлән яндырмагыз. Башкаларның моны эшләүләрен күрсәгез, аларны туктатырга һәм үләнне яндыру - бик куркыныч фаҗигага китерүен аңлатырга тырышыгыз.
- беркайчан да коры урманда яки торфлыкта учак якмагыз. Иң элек, учакның минераль туфракта (ком яки балчык) урнашуына инаныгыз. Учак ягып җибәргәнче, аның тирәсендә бер метр радиуста урман түшәмәсен җыегыз;
- Китәр алдыннан учакны су сибеп сүндерегез. Төтен яки пар беткмичә, учакны калдырып китмәгез;
- беркайчан да сүнмәгән шырпылар яки тәмәке ташламагыз, урманда төрле пиротехник эшләнмәләр: петардлар, бенгаль утлары, шәмнәр һ.б. кулланмагыз;
- Дусларыгызга һәм танышларыгызга аларның саксызлыгы янгыннарга сәбәп булырга мөмкин икәнлеген аңлатырга тырышыгыз.
Превентив чаралар (башка сүзләр белән әйткәндә - саклык) - урман янгыннары белән көрәшүнең иң нәтиҗәле ысулы. Бу дөньяның күп кенә илләренең тәҗрибәсе белән раслана.
Теләсә нинди бәла булган очракта сез һәрвакыт ашыгыч хезмәтләрне бердәм чакыру номерына – «101,112» мөрәҗәгать итә аласыз. Шалтыратулар тәүлек әйләнәсе һәм шәһәр һәм кәрәзле телефоннардан бушлай кабул ителә.
ТР буенча Россия ГТХМ Баш идарәсенең "ышаныч телефоны" 8 (843) 288-46-96.